Yazar: Samet Aksuoğlu
“Bir bisikletçi nasıl giyinir?” konusu uzun bir konudur ancak temel mantığı anladıktan sonra, illa ki bisiklet için özel giysiler almak şart değildir.
Dağcılık, trekking, bisiklet, kayak, snowboard ve daha birçok spor dalıyla uğraşanlar, üç ayrı katman ile vücutlarını koruma altına alırlar. Şimdi iç, orta ve dış olmak üzere adlandırabileceğimiz bu üç katmanı tanıyalım.
İç Katman Giysiler
Bu ürünler, diğer bir ifade ile “termal içlik” olarak anılırlar. rahat bir sweat shirt gibi değil, vücudu saran, gergin, dar yapıda olmalıdırlar. Sanıldığının aksine amaçları vücudu sıcak tutmak değil, yoğun aktivite sırasında “vücut yüzeyinde” oluşan ısı ve buna bağlı teri, teninizden, vücut yüzeyinizden uzaklaştırmaktır. Yani termal içliğin görevi teri ve ısıyı alıp bir üst katmana taşıyarak, vücut yüzeyinin istenen ısıda ve kurulukta kalmasını sağlamaktır.
Eğer termal içliğinizin üzerine bir tane pamuklu sweat veya tişört giyerek uzun bir bisiklet sürüşü yaparsanız, üzerinizdeki sweat ın sırılsıklam olduğunu, ancak termal içliğin hiç ya da çok az ıslandığını, kuru kalmayı başardığını görürsünüz. Bu arada üzerinizde pamuklu tişört olmasaydı,yani sadece termal içlik giyseydiniz üzeriniz hiç ıslanmayacaktı. Üzerinde başka bir giysi gibi bir engel olmadıkça iyi bir termal içlik, ekstrem bir aktivite içerisinde olmadığınız müddetçe ıslanmayacaktır.
Eğer termal içliğin üzerinizde pamuklu bir tişört gibi suyu tutan bir başka giysi olursa, termal içlik tarafından bir üst tabakaya taşınan su buharı/ter, önündeki engele çarptığı için terlemekten kurtulamazsınız. Pamuklu tişört olmadığı durumlarda ise, terin önünde bir engel olmadığı için havaya karışarak yok olur. Peki tek başına termal içlik üşütmez mi, rüzgar yemez miyiz?
Termal içlik adı üzerinde iç katmandır, Elbette üzerine orta ve gerektiğinde dış katman gelmesi gerekir.
Termal içliğinizin üzerine pamuklu bir tişört yerine, uygun bir malzemeden üretilen bir giysi giyerseniz, ilk örneğin aksine içliğiniz vazifesini sürdürmeye, sizi kuru tutmaya devam edebilir. Üste çıkan nem ona engel olmayacak yapıda bir kumaşla karşılaşırsa, bu ikinci katmandaki kumaş da ısı ve nemi bir üst kata transfer ederek uzaklaştırabilecektir.
Ben üzerimde termal içlik olmadan, tamamen çıplak bisiklet sürsem diye düşündüğünüzü farz edelim.Su buharı/ter, vücudunuz üzerinde rüzgarı yedikçe buharlaşacağından hasta olursunuz.
Yani vücut ıslandığında veya rüzgarı yediğinizde hasta olursunuz.
Kimse çok soğukta bisiklet sürdüğü için hasta olmaz. Bu nokta çok önemlidir.
Hava çok soğuk diye kalın giyinir, sonra aktivite sırasında terlerseniz, vücudunuz kalın giysiler yüzünden teri dışarı atamaz. Vücudun terlemesinin de kaynağı, teri dışarı atamamasının da kaynağı bu kalın giysilerdir. Velhasıl terli vücut dış etkenlere karşı çok hassas olduğundan, üşütür ve hasta olursunuz.
Bu durumda, öncelikle teri en yoğun aktivite esnasında bile vücudumuzdan uzaklaştıracak bir ürün kullanmalıyız. İşte termal içlikler bu vazifeyi görür. Bakınız tekrar ediyoruz, termal içliğin birincil görevi sizi sıcak tutmak değil, teri bir üst katmana taşımaktır. Vücudumuzun ısısını yapısındaki malzemenin çeşidine bağlı olarak koruyan, muhafaza eden içlikler de vardır. Eğer içlik kalın ve iç kısmı tüylendirilmiş, dolgulu yapıdaysa vücut ısınızı muhafaza oranı büyük ölçüde artmaktadır. İçliğin üretiminde kullanılan ham maddenin de ısıyı tutmayla ilişkisi yüksektir. içeriğinde %100Naylon yazan içlikle, Polyamid, Polipropilen karışımı ürünler arasında fark vardır.
Bisiklet yoğun bir aktivite olduğundan, çok soğuk havalar hariç, kalın veya ısıyı tutan içlikler alınırsa, termal içlik asıl vazifesi olan teri bir üst katmana taşıma işinde tökezleyebilir.
Ülkemizde son dönemde termal içlik giymek moda oldu, bu kısmen iyi bir şey, en azından outdoor mağazaları talep oldukça artık daha çok çeşit ürün getiriyorlar. Ancak termal içlik giyen kalabalığın, içlikleri üzerine kazaklar, hırkalar, sweatler giydiği görülüyor. Veya deri ceketler, yağmurluklar. Yukarıda bahsettiğimiz üzere, içliğin önüne onun üste taşıdığı nemi ve ısıyı engelleyecek bir şey giyerseniz içlik vazifesini yapmaz. Aksine daha çok terlediğinizi hissedersiniz. Hatta içliğiniz giydiğiniz gün içinde kokmaya başlar. Bir havlu alın ve bunu suyun içine sokun(havlular pamukludur), neredeyse kendi ağırlığının 10 katı suyu bünyesine aldığını göreceksiniz. Ülkemiz pamuk üretiminde dünya lideri. satın aldığınız çoğu tişört veya benzeri giysi pamuklu. Ancak pamuklu malzemeden üretilen giysiler teri /su buharını bünyelerinde hapsettiği, dışarı atmadığı için bizim işimize yaramaz. Pamuklu giysi giymeyi rutubetli bir evde kışı geçirmek gibi düşünün, daha nasıl anlatayım, sizi daha nasıl pamuklu giysilerden uzaklaştıralım bilemiyoruz.
Dolayısıyla termal içliğin bir üst katmana taşıdığı vücut ısısı ve ter/su buharı, aktivite esnasında giydiğimiz pamuklu giysiler içerisinde biriktirilir. Ardından iyice ıslanan bu giysiler, termal içlik ile temas ettiğinden onu da ıslatarak, termal ürünün işlevini yerine getirmesini engeller. Sonra vay efendim o kadar para verdik, termal içlik tırt çıktı diyen çoktur… Bilmezler ki sorunun kaynağı içliğin üzerine giydikleri pamukludadır.
Termal içliğin üzerine giyilen malzemenin de, aynı termal içlik gibi nemi kendi üzerinde değil, bir üste taşıyan yapıda olması gerekir. İşte o zaman ekstrem aktiviteler dışında terlediğimizi hissetmeyiz. Bakın bu arada terleme denen şey olmaktadır, sihirle bu reaksiyonu ortadan kaldırdığımız falan yok. Marifet üzerinizdeki içliğin terlediğinizi size hissettirmemesi, teri oluştuğu gibi cilt yüzeyinizden alıp uzaklaştırmasıdır.
Üzerimizdeki giysi ile bir çok yoğun aktiviteye katılır, günler sonra bile üstümüzdeki giysileri yıkama ihtiyacı hissetmeyiz. Çamaşır makinesi ve detarjan üreticileri bunu ister mi? Böyle söylememin nedeni, termal içlik gibi sentetik yapıdaki malzemeler, çok geç kirlenirler, lavabonun altında sabunla çitileyin, yıkayıp bir yere asın, hemen kururlar, ütü istemezler, masrafsız, yeni bir yüzyılın ürünleridir.
Orta Katman Giysiler
Peki termal içliğin vafizesini aksatmaması ve terlememek için, ne giyeceğiz, Polar malzemeden üretilen ürünler alacağız. Peki polar nedir? Polar, lisanslı bir kumaş türüdür. PolarTech adındaki bir firma tarafından geliştirilmiştir ve muhteviyatı tamamen petrol bazlıdır. Ürünün lisansı insanlığın kullanımına açıldıktan sonra bir çok başka marka polar teknolojisini kulanarak iyi ve kötü bir çok ürün ürettiler. Böylelikle polar malzemeler sonradan o kadar yaygınlaştı ve meşhur oldu ki, artık günlük hayatımızda iyice yer etmiş durumda. Nasıl ki mendile Selpak diyoruz, o da kendince bu tür bir marka haline geldi. Bugün BİM gibi marketlerde 15 liraya polar battaniyeler satılıyor. Aslında konumuza bahis olan Polartech lisanslı Polar malzemeden üretilen ürünler oldukça pahalılar ve bu fiyat kullanılan poların dokuma sıklığına, türüne bağlı olarak artar veya azalır. Ama asla çok ucuz değildir.
Polar, termal içlik tarafından yukarıya taşınan vücut ısısını ve nemi alır; Aynı termal içlikte olduğu gibi nemi bir üst katmana taşıyarak uzaklaştırır, ancak ısının neredeyse %90 ını tutar. Bu oran pamuklu ve yünlü giysilerde çok daha düşüktür. hem ısıyı tuttuğu, hem de yünlü/ pamuklu giysiler gibi ıslanmadığı için çok kaliteli bir ısınma sağlar. Rutubetsiz bir ev gibi düşünün. Termal içliğe iç katman dendiğini yazımızın başında belirtmiştirk. işte bu polar türü(bir kaç farklı şekilde olabiliyorlar) giysilere orta katman deniyor.
Termal içliğin vücudu kuru tuttuğunu ancak bu işlevi yerine getirebilmesi için, üst katmandaki giysinin ıslanarak termal içliği de ıslatmaması gerektiğini, aksi taktirde termal içliğin bir işe yaramayacağını söylemiştik. Polar malzemenin nemi, yünlü/pamuklu giysiler gibi tutmadığını ve dolayısıyla hep kuru kaldığını belirttik. Yani termal içlik ve polar malzeme muhteşem bir ikili oluşturuyorlar.
Dış Katman Giysiler
Neden dış katmana ihtiyacımız var?
1- termal içlik ve polar malzeme ıslandığında tüm işlevlerini yitirirler; hatta süreç tam tersine döner ve kontrol edilemez şekilde üşümeye başlarız. Bu yüzden Dış katman olarak su geçirmez malzemeden üretilen bir ürüne gereksinim duyarız.
2-polar malzemenin vücut ısımızı kullanarak bizi sıcak tuttuğunu dile getirmiştik. Vücudumuzdan elde ettiği ısıyı, çok az bir kayıpla muhafaza ettiğini söylemiştik, bu da polar bir ürünün bizi çok sıcak tutacağı anlamına gelir. Ancak ısının kaynağı bizim vücudumuz olmalı, bu yüzden polar bir sweat giydiğimizde, önüne rüzgarıkesen malzemeden yapılmış ceket, yelek türü bir şey giymemiz de gerekiyor. Aksi taktirde dışarıdan gelen soğuk hava, polar giysinin gözeneklerine dolarak, bu gözeneklerdeki sıcak vucüt ısımızın uçup gitmesine neden olacaktır.
Dolayısıyla su geçirmez membran ya da apreli malzemelerden üretilen su geçirmez ürünleri,
Rüzgarkesen yapıdaki ürünleri
dış katman olarak tercih etmelisiniz.
İç Lastik Fanzin 